حمید بادامی نجات، رئیس مرکز مطالعات و پژوهشهای شورای اسلامی شهر همدان نقش مدیریت در برنامه ریزی شهری بر رفاه و کیفیت محیط زیست
برای تحقق هدف ایجاد یک شهر قابل سکونت، مجموعه گسترده ای از نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی باید برطرف گردند. دیدگاه‌های اجتماعی نظیر شغل، تحصیل، و ایمنی اخیراً در راستای تعیین شاخص‌های سکو‌نت‌پذیری شهری مورد توجه قرار گرفته‌اند. به علاوه، ابعاد زیست‌محیطی نظیر هوای پاک، محله آرام و ساکت، مناظر خیابانی جذاب و فضای سبز در مجاورت محل زندگی از اهمیت روزافزونی برخوردار می‌گردند.
میزان و کیفیت فضاهای سبز بر الگوهای فعالیت شهروندان، حالت و تکرار تفریحات روزمره، نحوه دستیابی به اطلاعات درباره محیط زیست، و فرصت استراحت و مقابله با استرس‌های روزمره تأثیر می‌گذارد. وجود مناطق طبیعی در قالب خدمات زیست‌محیطی به کیفیت زندگی کمک میکند.
کارشناسان کیفیت زیست محیطی نقش مهمی در تأمین ابزارهایی ایفا می‌کنند که قادرند پیامدهای کیفیت زیست محیطی در زمان‌های آینده را سنجیده و مورد مقایسه قرار دهند. مفاهیمی نظیر سکونت پذیری، کیفیت زندگی، محیط زندگی، کیفیت مکان، استنباط و رضایت از سکونتگاه، ارزیابی محیط‌های مسکونی و زندگی و پایدارپذیری غالباً به عنوان مفاهیم مترادف بکار گرفته می‌شوند و در واقع یکدیگر را همپوشی می‌کنند اما گاهی مواقع با یکدیگر در تضادند.
کیفیت خاک مناطق شهری باید مورد ارزیابی قرار بگیرد تا بدین طریق بتوان از خدمات عمومی در راستای مدیریت مناسب کیفیت زیست‌محیطی پشتیبانی به عمل آورد. برنامه‌ریزان همچنین باید تصمیمات خویش را با طرح‌های شهری پایدارپذیرتر سازگار کنند. مطالعات نشان داده از هر پنج شهروند اروپایی چهار نفر در مناطق شهری زندگی می‌کنند و قالب شهری ـ نظیر تراکم یا فشردگی شهرها ـ بر زندگی روزمره تأثیر گذاشته و یک عامل مهم در ارتباط با کیفیت زندگی و اثرات زیست‌محیطی به شمار می‌رود.
انجام یک مطالعه میان رشته‌ای بر روی قالب شهری از جمله مقیاس سنجش مناظر، عوامل اجتماعی ـ اقتصادی و ساختارهای حاکمیتی در کنار یک تحلیل تاریخی به میزان زیادی بر درک و شناخت از قالب شهری نوظهور خواهد افزود.
نظارت بر توسعه شهری در راستای کسب اطمینان از این موضوع که شهرها در آینده پایدارپذیر هستند یک لازمه قطعی است. پشتیبانی از فرآیند تصمیم گیری در این حوزه نیازمند اطلاعات فضایی جهت پیش‌بینی روندهای توسعه شهری است.
بررسی عواملی که قدم زدن در محیط‌های شهری را حالت می‌دهند یک وظیفه مهم دیگر فرآیند برنامه‌ریزی شهری است. مناظر به طور کلی نقش مهمی در تشویق عابران به تحرک ایفا میکند. میزان تکرار عبور و مرور عابران پیاده در خیابان‌ها به عنوان کارکرد دسترسی پذیری و اولویت منظرها به کمک یک چارچوب مفهومی مورد تحلیل قرار گرفته است.
قابلیت به نمایش گذاشتن سناریوهای رشد شهری به گونه‌ای که سیاست‌های عمومی گوناگون را بازتاب داده و تأثیرات نسبی آن بر روی منابع طبیعی قابل ارزیابی باشد به طور گسترده مورد بحث و بررسی قرار گرفته است به علاوه، ابزارهای اطلاعات جغرافیایی نظیر اسپیس سینتاکس را می‌توان در راستای مشاهده جریانات در فضای عمومی شهری و قضاوت در مورد دسترس پذیری مناطق سبز شهری و آب بکار گرفت.
کیفیت محیط زیست شهری به عنوان فضای زندگی مردم دنیا از جمله دغدغه‌های اولیه محققان دانشگاهی، سیاستگذاران، و شهروندان به شمار می‌رود. نگرانی‌های فزاینده درباره ماهیت و گستره تقسیمات اجتماعی ـ فضایی در ارتباط با کیفیت زیست محیطی و رفاه انسانی باعث گردیده اند تا پژوهشهای بین المللی بر روی مشکلات زندگی در شهرهای معاصر متمرکز گردند.
شناسایی ویژگی‌های کمیت پذیر مناظر که بر سلامت تأثیر می‌گذارند یکی از مؤلفه‌های مهم است که کمک میکند تا طراحی مناظر آتی برای سلامت انسان مفید و سودمند باشد.
توسعه پایدار نیازمند آن است که پروژه‌های توسعه در راستای ایجاد تفریحگاه منجر به از بین رفتن منابع طبیعی نشوند. اطلاعات و دانش درباره اهمیت محیط بیرونی در سلامت و رفاه ما به سرعت افزایش پیدا کرده‌اند. سرمایه‌گذاری در زمینه ایجاد جنگلهای شهری با هدف ارتقای سلامت و رفاه می‌توانند بخش مهمی از تصمیمات راهبردی در فرآیند برنامه‌ریزی فضایی باشند. توسعه و تأمین مالی جنگلهای شهری و فضای سبز جدید باید بخشی از طرح کلی توسعه باشد. این مساله از اهمیت و جذابیت جهانی برخوردار است، زیرا بسیاری از کشورها به سرعت به سمت شهرنشینی در حرکت هستند و ایجاد فضای سبز و جنگلهای شهری نقش مهمی در فرآیند ارتقای کیفیت زندگی و کیفیت زیست محیطی ایفا میکند.
در صورت آب رفتن شهرها، از کشاورزی شهری می‌توان به عنوان سیاستی جهت افزایش کیفیت زندگی بقیه جمعیت بهره گرفت. از نظر بسیاری از مردم خلوت و تنهایی اصلی‌ترین ویژگی‌های مناظر طبیعی به ویژه مناطق جنگلی در راستای رهایی از خستگی و استرس به شمار می‌روند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که میان برداشت حسی از محیط‌های طبیعی و سلامت انسان رابطه وجود دارد. فضای سبز شهری را می‌توان از مؤلفه‌های مهم سلامت روانی عموم مردم دانست. با توجه به رشد سریع جمعیت و مشکلات ناشی از آن زندگی انسانها دچار تغییر و تحولاتی بنیادین شده است که اگر تمهیدات لازم و چاره اندیشی‌های اصولی و اساسی تجویز نشود ممکن است که انسانها دچار بیماری‌های روحی و روانی شوند و آرامش و نشاط از زندگی انسانها رخت بربندد پس لازم است که در طراحی‌های شهری و کاربری‌های مناسب زمین که می‌تواند آرامش و نشاط را برای شهر به ارمغان آورد دقت و توجه بیشتری شود و در ساماندهی کاربریها و طراحی‌های شهری به شیوه‌ای عمل شود که تا سر حد امکان بتوان بستر مناسبی را برای زندگی انسانها فراهم آورد چرا که با وجود مشکلات و دغدغه‌های بسیار زندگی در قرن حاضر زندگی انسان در کاربریها و طراحی‌های شهری نامناسب موجود با خطر مواجه شده و انسانها دچار بیماری روحی و روانی و افسردگی می‌شوند.
شهر عالی‌ترین مکان تجمع زیستی انسان از آغاز تاکنون بوده است. روی آوردن بشر به زندگی شهری نیز از مهم‌ترین مقاطع تاریخ بشریت است. از این مرحله به عنوان آغاز تمدن یاد می‌کنند. بی تردید از همان لحظات پیدایش شهرنشینی، طراحی و زیبایی آن نیز مطرح بوده است. هدف از طراحی و زیبایی شهری بهبودبخشی به شرایط زندگی و رفع نیازهای ساکنین شهر در آبادی‌های ساخته بشر است. بنا به گفته دیموند، «شهرها کاملترین اشکال ممکن آبادی انسانی اند». آنها آدمی را در وصول به نقطه اعلای فرهنگ یاری رسانده و درپناه دیوارهای خود محیطی مناسب را برای پرورش اصیل‌ترین دستاوردهای علمی و هنری فراهم آورده اند.
این فرایند عملکردیست روانی که به احراز هویت بستگی تام داشته و دربرگیرنده احساس تعلق و دلبستگی می‌باشد بدین ترتیب سکونت گزینی را باید امری ناشی از هدف دانست. در طراحی‌های شهری و ساماندهی کاربری ها، طراح و گروه طراحان باید بسیار ظریف و با حساسیت ویژه‌ای عمل نمایند و سعی و تلاش آنها ایجاد و خلق محیط‌های زیبا، امن و مناسب و جذاب برای آرامش و نشاط انسانها باشند چرا که انسانهایی که چرخ توسعه و پیشرفت جوامع را به حرکت در می‌آورند در همان محیط‌ها به آرامش و نشاط دست می‌یابند.
با توجه به تعریف کاربری زمین که عبارت است از بررسی نوع استفاده از زمین به نسبت انواع فعالیت‌های مختلف اعم ازبهداشتی،درمانی،مسکونی، اداری و تجاری که توضیح در باره هریک از آنها مجال این بحث نبود طراحان تشبیه به بازی گران یک بازی شطرنج باید عمل کنند وتاسر حد امکان سعی نمایندکه هر مهره ( هر نوع کاربری به یک مهره شطرنج تشبیه شده است )را در بهترین مکان مناسب جای دهند و در یک تشبیه دیگر می‌توان مجمع کاربریها را به یک پازل در هم ریخته نشان دادکه سعی طراحان قراردادن هر یک از آنها در جای خودشان می‌باشد. در اینجا لازم است که درایت و تخصص نیز به عنوان چاشنی اضافه شود و طراحان به شیوه‌ای عمل نمایند که بتوانند کاربریها و طراحی‌های سازگار و موافق و کاربریها و طراحی‌های ناسازگار و نا موافق هم را درست از هم تشخیص دهد و سعی نماید که درطراحی‌های شهری و ساماندهی کاربری ها، ترکیب درست و منطقی را بچیند به طوری که بیشترین بهره برداری را داشته باشد. وگروه طراحان ( معماران، شهر سازان، برنامه ریزانع اقتصاد دانان، جغرافی دانان، جامعه شناس و…) مطالعات کامل و جامعی از تمامی جوانب از جمله زیر ساختی(حمل و نقل و دسترسی، ارتباطات و…) زیست محیطی را انجام دهند. به عنوان مثال در طراحی و تعیین کاربری‌های آموزشی و مسکونی توجه به مسیر عبور دانش‌آموزان و تسلط نداشتن ا مکان آموزشی بر مکانهای مسکونی را بنمایند و رعایت حد فاصل مجاز و استاندارد این دو مکان را از همدیگر بنمایند./ روزنامه هگمتانه، ۱۸ فروردین ماه
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
منابع ۱.حسین زاده دلیر، کریم، ( ۳۷۷،تکنیک و اصول برنامه‌ریزی شهری، جزوه درسی کارشناسی برنامه‌ریزی)
۲.سیف الدینی فرانک،(۱۳۸۶ روند شهرنشینی، مساله شهرهای بزرگ، مجله پژوهشهای شهری، دانشگاه) تبریز. ۳.رضویان، محمد تقی، ( ۱۳۸۱، برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات منشی، تهران
دیدگاهتان را بنویسید